همراه با دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر؛دومین نشست پژوهشی جشنواره تجسمی برگزار شد؛
بررسی چراهایی که در هنر نگارگری و نقاشی سنتی ایران مطرح است
دومین نشست تخصصی دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر روز پنجشنبه یکم اسفند در موسسه صبا برگزار شد این جلسه با عنوان «نگاه و منظر در نقاشی سنتی ایرانی» و سخنرانی دکتر مریم کشمیری برگزار شد.
به گزارش واحد ارتباطات و رسانه دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، دکتر مریم کشمیری در دومین نشست پژوهشی جشنواره هنرهای تجسمی فجر با بررسی تحولات هنر نگارگری در دهه های اخیر گفت: وقتی صحبت از هنرهای تجسمی می شود ناگزیر هستیم که نگاهی به نقاشی سنتی ایران داشته باشیم زیرا انسان امروز چه در مقام مخاطب چه خالق اثر، حافظه تصویری غنی از آنچه پیش تر بوده دارد و ما در هر سبک و شیوه ای هم که کار کنیم نمی توانیم از آنچه که حافظه بصری مان را ساخته صرف نظر کنیم.
وی افزود: در محافل هنری امروز، دانشگاه یا بیرون دانشگاه، عموما نگاه های متفاوتی به نگارگری وجود دارد، برخی از بزرگواران معتقدند که این رشته در جایگاه یک هنر قدیمی باید به همان سبک و سیاق قدیمی ادامه پیدا کند اما برخی دیگر باور دارند که نگارگری در دنیای امروز ناچار باید لباس جدیدی بپوشد، و باید صورت دیگری پیدا کند تا بتواند حرف های امروزی را بزند.
دکتر کشمیری بیان کرد: بعضی از اساتید می گویند که نگارگری را باید به عنوان یک چیز موزه ای دانست، یعنی هنری است که عمرش سرآمده و ما باید به عنوان میراث فرهنگی از آن پاسداری کنیم و ضرورت ادامه این رشته وجود ندارد، اما کسانی هم هستند که می گویند می شود از نقش ها و المان هایی که در آثار دیده می شود در یک بستر تازه استفاده کرد و حرف های تازه را طوری زد که هم حس نوستالژیک را در مخاطب برانگیزد و هم مفاهیم تازه ای را منتقل کند.
وی ادامه داد: اما همه دیدگاه ها بر سر یک موضوع اتفاق نظر دارند، آن هم این است: آثاری که از گذشته تا امروز به دست ما رسیده برای مخاطب گنگ و نامفهوم هستند، گرچه بسیاری از نقوش و المان ها را می بینیم اما لایحه های معنایی و تکنیکال اجرا همچنان برای ما سوال است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه از دو سده پیش اولین گام هایی که در حوزه نگارگری برداشته شد دسته بندی مرتب از آثار بود گفت: به این صورت بود که مجموعه آثار نگارگری در موزه های مختلف را رده بندی کردند و به این ترتیب اولین مکتب های نگارگری تعریف شد.
وی افزود: در این نوع دسته بندی شکل و فرم چیزی که ما می بینیم دلیل اصلی است، بعد از مدت کوتاهی یک نوع پژوهش دیگر در نگارگری به وجود آمد که پاسخ بسیاری از چراها بود. وقتی صرفا از یکسری نگاره ها صحبت می کنیم یکسری سوالات درباره شیوه پرداخت یا برخی مفاهیم که کلیات باورهای اسلامی نمی تواند به جزئیات این مسائل پاسخ دهد پیش می آید.
دکتر کشمیری تشریح کرد: از این رو پروهش ها به تدریج به ابعاد مختلف کشیده شدند، مثلا بحث اقتصاد و حامیان آن مطرح شد یا مسائل خود اقتصاد جامعه هم مورد اهمیت قرار گرفت. حتی تغییر طبقات اجتماعی در ایران در نگاره های دوره تیموری و یا صفوی ظهور پیدا کرده اند. در آن برهه حتی خیلی از رخدادهای سیاسی برای هنرمندان مهم میشود.
وی ادامه داد: این شیوه نگاه و بررسی های تازه، خیلی از لایحه های معنایی را شفاف کرد.
مولف کتاب و مقاله های نگارگری عنوان کرد: در ادامه این مباحث باید بگویم علمی که از یونان سرچشمه می گیرد و بعد وارد جامعه اسلامی می شود علم المناظر یا همان اوپتیک است که امروزه به نام نورشناسی کهن از آن یاد می کنند، این دانش از سده چهار و پنج در حوزه های اسلامی بسیار مورد توجه قرار گرفت و یک اندیشمند هم به نام ابن هیثم رساله بسیار گسترده ای به نام المناظر در این حوزه دارد. در مجموع تمام رساله هایی که در حوزه نورشناسی قدیم نوشته میشد در زبان عربی به نام المناظر است. در سده سیزده، چهارده به عنوان یکی از رسالات پایه مورد توجه اندیشمندان نورشناسی در غرب قرار می گیرد. در پنجاه سال اخیر چند پژوهشگر تاثیر رساله های ابن هیثم بر هنر رنسانس را بررسی و به صورت ترجمه منتشر کردند.
دکتر کشمیری گفت: پیرو این اتفاق در ایران هم نگاه ها به رساله ابن هیثم و ارتباطش با نقاشی به ویژه نقاشی ایرانی متمرکز شد تا شاید کلیدی برای پیدا کردن پاسخ چراها باشد، اگر مبنای بازخوانی آثار ایرانی را بخش تئوری کتاب المناظر ابن هیثم بدانیم پاسخ بسیاری از پرسش ها را خواهیم یافت.
وی ادامه داد: حداقل تا امروز ۸ چرایی در نگارگری ایران مشخص شده، که یکی از مهمترین آنها دلیل چینش انسان در فضای صحنه ای است. اما براساس آرای ابن هیثم ما میتوانیم ۶ نوع از چیدن انسانها در فضا را برای القای فاصله آنها در نقاشی ایرانی تبیین کنیم.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: جریانی که امروز در بازخوانی نگارگری به وجود آمده از یک طرف نیازمند حمایت بزرگانی است که در عرصه هنر چه قدیم، چه مدرن و چه معاصر فعالیت می کنند و از سویی نیازمند همراهی دوستانی است که علم خوانده اند و می توانند راه گشا باشند.
دکتر کشمیری در پایان گفت: امیداورم این جریان در یک یا دو دهه آینده فضاهای جدیدی را در نگارگری به وجود آورد، باید بدانیم معنای پیشینه ما چه بوده است، چه بخواهیم آن را احیا کنیم و یا در بستر جدید ادامه دهیم.
دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر از 29 بهمن کار خود را آغاز کرده است و تا 5 اسفند در موسسه فرهنگی هنری صبا واقع در خیابان طالقانی، ابتدای خیابان برادران مظفر برگزار می شود